Tư vấn giám sát yếu kém: Bất cập từ quản lý và đãi ngộ

Quản lý nhà nước phải chặt hơn

Hoạt động TVGS xây dựng CTGT là một trong những loại hình dịch vụ tuy còn mới mẻ và chưa hoàn chỉnh ở nước ta, song lại phát triển rất nhanh do nhu cầu đòi hỏi của sản xuất. Sau 20 năm, nay đội ngũ TVGS cả nước hiện có khoảng trên 12 000 người, do các cơ sở đào tạo trong nước tổ chức đào tạo, bồi dưỡng và cấp chứng chỉ. Tuy số lượng đông nhưng chất lượng của lực lượng TVGS không đồng đều, chưa thực sự có đầy đủ điều kiện làm việc và trình độ chung chưa đáp ứng yêu cầu giám sát dự án.

Tư vấn giám sát được giao quyền và trách nhiệm lớn trong mỗi dự án. Họ thay mặt chủ đầu tư để giám sát thi công, chấp nhận khối lượng, chất lượng, biện pháp thi công của nhà thầu, thay mặt chủ đầu tư đề xuất, quyết định việc xử lý kỹ thuật ở hiện trường. Tới nay, hầu hết các dự án xây dựng CTGT sử dụng nguồn vốn đầu tư công, vai trò TVGT được giao phó rất lớn, song công tác quản lý nhà nước đối với TVGS trong nước còn nhiều bất cập.

Đã 20 năm qua, ở Việt Nam chỉ đào tạo có một cấp là giám sát viên chung chung. Sau khi bước vào hành nghề TVGS, các giám sát viên này có thể được phân công đảm nhiệm các nhiệm vụ và quyền hạn khác nhau, kể cả bổ nhiệm là Tư vấn trưởng của một dự án. Trong khi đó, đối với một dự án, Tư vấn trưởng là linh hồn và là người có trình độ cao nhất với kinh nghiệm lâu năm trong nghề, do đó cần phải có tiêu chuẩn riêng thì lại chưa được quan tâm. Việc tuyển chọn và bổ nhiệm Tư vấn trưởng tại các dự án của Việt Nam còn tùy tiện, thiếu đào tạo và chưa có tiêu chuẩn quy định.

Tình hình khá phổ biến ở nhiều địa phương là có những doanh nghiệp TVGS có bộ máy chỉ gồm giám đốc và kế toán, toàn bộ lực lượng TVGS đều thuê mướn, thu nhận cả những lao động yếu kém do tư vấn lớn loại ra, nhưng vẫn TVGS các công trình xây dựng có quy mô lớn.

Để đảm bảo chất lượng công trình, yêu cầu đội ngũ TVGS phải có đủ năng lực, kinh nghiệm, trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp, nghiêm cấm các hành vi thông đồng, móc ngoặc, ăn chia với nhà thầu. Nhiều ý kiến đã kiến nghị Bộ Xây dựng trình Chính phủ bổ sung quy định điều kiện về năng lực chủ đầu tư cũng như Trưởng TVGS dự án nhằm nâng cao vai trò, trách nhiệm của chủ đầu tư, người đứng đầu tổ chức TVGS tại hiện trường. Cần giao cho các đơn vị chức năng xây dựng, ban hành tiêu chí phân loại các tổ chức TVGS xây dựng chuyên ngành để đánh giá, lựa chọn nhà thầu TVGS. Đặc biệt cần có chế tài xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động TVGS.

Phí dịch vụ TVGS phải hợp lý

Chi phí tư vấn giám sát ở các dự án trong nước hiện nay quá thấp. Mấy năm trước chỉ chưa đến 1% tổng giá trị xây lắp, nay đạt từ 0,422 – 2,628%. Song chi phí này chỉ đủ trả lương cho kỹ sư giám sát. Tất cả các nhu cầu khác cần chi phí để đảm bảo công tác như phương tiện đi lại, nhà ở tại hiện trường, các trang thiết bị tối thiểu để kiểm soát chất lượng công trình đều không có.

Chất lượng TVGS phụ thuộc nhiều vào chế độ đãi ngộ

Với giá trị TVGS dự án trong nước như vậy thì việc các đơn vị tư vấn để kinh doanh có lãi buộc phải điều động số lượng nhân lực tối thiểu với thời gian hết sức tiết kiệm, việc giám sát các hoạt động nhà thầu rất hạn chế, dẫn đến chất lượng  công trình  không như ý muốn. Cũng dễ hiểu là với mức phí TVGS như hiện nay, không thu hút được các tổ chức Tư vấn có uy tín, các chuyên gia giỏi tham gia.

Ở các dự án nước ngoài, phí cho dịch vụ TVGS thường là 4,5-5%. Thậm chí có dự án nước ngoài, chi phí tư vấn giám sát chiếm đến 6,5% giá trị xây lắp.

Chi phí cho công tác TVGS xây dựng CTGT cần đề cập đầy đủ và cụ thể theo hướng phù hợp với thực tế và tiếp cận dần với thông lệ quốc tế, trong đó cần thiết phải có các quy định về việc xác định các chi phí liên quan để phù hợp với đặc điểm xây dựng công trình giao thông, tạo ra hành lang pháp lý trong công tác lập dự toán chi phí cho TVGS công trình. Ngoài ra, cần phải có cơ chế chính sách và chế tài thực hiện cho các tổ chức, cá nhân làm nhiệm vụ tư vấn giám sát xây dựng, cụ thể là: tỷ lệ chi phí, điều kiện ăn, ở, đi lại, sinh hoạt, các quyền lợi và trách nhiệm trong việc quyết định về kinh tế, kỹ thuật, tiến độ xây dựng công trình. Có như vậy mới có điều kiện để đảm bảo tính độc lập khách quan của người tư vấn giám sát.